Jak wspierać i stymulować rozwój dziecka?

Rozwój dziecka to stopniowy proces. Okres szczególnie intensywnego wzrostu i rozwijania nowych umiejętności przypada na pierwszy rok życia. Dziecko nabywa nowe umiejętności, zachowania i reakcje, które bardzo łatwo zauważyć. Są to tzw. skoki rozwojowe. W pierwszym roku życia jest 7 takich skoków (np. siadanie, raczkowanie chodzenie).

Skoki rozwojowe dziecka

Skoki rozwojowe to czas bardziej wzmożonego dojrzewania dziecka zarówno pod względem fizycznym, jak
i psychicznym. Charakterystyczne dla skoku rozwojowego jest pogorszenie się funkcjonowania dziecka pod niemal każdym względem: dziecko nagle jakby zapomina czego się już nauczyło. Może także skutkować
u małego dziecka dużym stresem, dlatego często przed skokiem rozwojowym maluch jest płaczliwy
i niespokojny, często ma problemy ze snem, nie chce jeść, jest rozdrażniony lub nad wyraz cichy. U dzieci powyżej pierwszego roku życia  mogą się pojawiać różne lęki, koszmary nocne, męczliwość, nadwrażliwość
i płaczliwość, a nawet jąkanie, trudności w uczeniu się, wybuchy emocji, napady złości i zaburzenia koordynacji ruchowej. U dzieci starszych (od 7- 8 roku życia  do okresu dorastania) przed skokiem rozwojowym dochodzą często bóle wzrostowe (czasem lekkie i dotyczące całego ciała, a czasem – przy rozwoju nieharmonijnym, silne bóle kręgosłupa, rąk, nóg, bioder. Charakterystyczne są bóle stóp w wieku 11 lat i bóle pięt – rok później). Dolegliwości mogą być tak silne, że utrudnia to codzienne funkcjonowanie 
i oczywiście naukę w szkole. Każde dziecko jest inne, czasami rozwija się nieharmonijnie, w nierównym tempie,  nie należy zanadto  się martwić, gdy maluch nie wykazuje wszystkich umiejętności wymienionych na danym etapie rozwoju. Każde dziecko jest inne, preferuje różne czynności i może ćwiczyć odmienne umiejętności.

Tempo rozwoju zależy też  w dużej mierze od:

  •  uwarunkowań genetycznych,
  •  stanu zdrowia dziecka,
  •  sytuacji w rodzinie itp.

Organizm dziecka rośnie – pamiętajmy, że rozwój biologiczny ma zawsze priorytet przed rozwojem psychicznym, w tym intelektualnym!

Motoryka

Motoryka dzieci rozwija się poprzez dojrzewanie, uczenie się i procesy poznawcze. W wieku niemowlęcym o rozwoju motoryki decyduje przede wszystkim dojrzewanie. Oznacza to, że w określonym czasie maluch zdobywa konkretne umiejętności tj. siedzenie czy raczkowanie, chodzenie. Maluchy uczą się same we własnym tempie. Z tego powodu można jedynie ustalić ramy czasowe, kiedy dziecko powinno umieć stać czy chodzić. Jednoznacznie nie da się tego określić. Im starsze dziecko, tym ważniejsze dla rozwoju motorycznego stają się procesy poznawcze i nauka. Poziom sprawności fizycznej dziecka w przedszkolu czy w szkole podstawowej zależy od tego, czy będzie miało wiele okazji do aktywności i od jej różnorodności.

Motoryka dzieli się na dwie podstawowe kategorie:

  • motorykę dużą
  • motorykę małą

Motoryka duża to ruchy angażujące całe ciało, np. bieganie, skakanie czy chodzenie jazda na rowerze, gra w piłkę. Nie kształtują się one w wyniku samego procesu dojrzewania, lecz muszą zostać wyuczone.   

Najczęstsze problemy z zakresu motoryki dużej to:

– zaburzenia równowagi.
– niezgrabność w pokonywaniu przeszkód;
– słabe panowanie nad szybkością i siłą;
– trudność w integracji wszystkich mięśni,  w celu wykonania skoordynowanego działania.

   Najważniejsze wskazania w przypadku niezręczności ruchowej:

zachęcanie dzieci do brania udziału w zabawach ruchowych.

Umożliwienie uprawiania sportów.

Dzieci sprawne fizycznie lepiej się uczą. Okazało się, że istnieje ścisła zależność między wynikami w nauce a sprawnością fizyczną. Uczniowie, którzy mieli lepsze wyniki w testach fizycznych uzyskiwali też lepsze oceny w standardowych testach.

Ćwiczenia rozwijające motorykę dużą: zabawy ruchowe na powietrzu i na placu zabaw, jazda na rowerze, hulajnodze, sanki, narty, łyżwy, gra w piłkę, basen, skoki na trampolinie, spacery itp…

Ćwiczenia wspomagające rozwój motoryki dużej:

  • Metoda Kinezjologii Edukacyjnej Paula Dennissona
  • Metoda Aktywności M. Ch. Knillów

Motoryka mała:

  • odnosi się zasadniczo do czynności związanych z użyciem palców i dłoni.
  • to określenie czynności, które wykonują np. jedynie palce, dłonie lub mięśnie twarzy tj. chwytanie, malowanie czy mówienie.

Podstawowymi umiejętnościami rozwijanymi w trakcie doskonalenia motoryki małej są:

  • kontrolowane ruchy rąk i palców:
  • chwytanie przedmiotów jedną ręką bez pomocy drugiej ręki;
  • manipulowanie przedmiotem w celu wykonania zadania;
  • skoordynowane używanie obu rąk.

Umiejętności z zakresu motoryki małej są niezbędne do nauki szkolnej.

Pomyślny rozwój umiejętności samoobsługi, rysowania, pisania i artykulacji jest zależny od rozwoju motoryki małej dziecka.

Ćwiczenia rozwijające motorykę małą:

  • malowanie, rysowanie,
  • wydzieranki, wyklejanki,
  • malowanie palcami,
  • lepienie z plasteliny, masy solnej, modeliny,
  • rwanie gazet, robienie kul,
  • układanie z klocków,
  • rysowanie szlaczków itp.

Koordynacja wzrokowo – ruchowa jest to umiejętność łączenia tego, co oczy widzą z tym, co dłonie wykonują. Dobra koordynacja wzrokowo-ruchowa jest niezbędna do wykonywania wielu czynności takich jak: pisanie, rysowanie, manipulowanie, ćwiczenia gimnastyczne.
U dzieci w wieku przedszkolnym zaburzona koordynacja wzrokowo-ruchowa objawia się: małą precyzją ruchów i trudnościami w czasie wykonywania prostych zadań. Już u dzieci dwu, trzyletnich można zauważyć symptomy wskazujące na możliwe trudności w zakresie nauki czytania i pisania. Rodzice zauważający te problemy mogą w znacznym stopniu przyczynić się do ich niwelowania. Im wcześniej zauważymy problemy u dziecka, tym większe będą szanse na skuteczną pomoc. Koordynacja wzrokowo-ruchowa nie jest umiejętnością wrodzoną. Rozwija się i doskonali poprzez systematyczne ćwiczenia.

Ćwiczenia rozwijające koordynację wzrokowo – ruchową

  • rzuty do celu np. woreczkami, piłką,
  • łapanie i rzucanie piłki,
  • układanie puzzli,
  • podrzucanie i łapanie woreczków, piłki,
  • przerzucanie woreczków z ręki do ręki,
  • łapanie baniek np. w ruchu na huśtawce,
  • podbijanie balonika itp.

Aby ćwiczenia spełniały swoją rolę, rodzice/prawni opiekunowie/nauczyciele powinni przestrzegać następujących zaleceń:

  • stosowane ćwiczenia muszą być różnorodne i urozmaicone;
  • żadne ćwiczenie nie powinno trwać dłużej niż 10 minut;
  • ćwiczenie należy przerwać w momencie, gdy dziecko jest zmęczone czy grymasi;
  • ćwiczenia należy stosować systematycznie.

Dzieci z zaburzoną lub słabo rozwiniętą koordynacją wzrokowo – ruchową mają trudności z:

  • prawidłowym chwytaniem i rzucaniem piłki,
  • ubieraniem się,
  • utrzymywaniem równowagi przy staniu na jednej nodze, skakaniu,
  • posługiwaniu się podstawowymi narzędziami i przedmiotami codziennego użytku,
  • wykonywaniem prac plastycznych takich jak: rysowanie, wycinanie, wydzieranie, naklejanie,
  • nauką pisania (utrzymywanie się w liniaturze zeszytu, silny nacisk ołówka lub długopisu),
  • nauką czytania,
  • zabawami manipulacyjnymi

Ćwiczenia wspomagające rozwój motoryki małej 

  • Elementy Sensoplastyki
Masy sensoryczne i plastyczne – przepisy

fajne przykłady są na stronie wwr

  • Malowanie Dziesięcioma palcami
  • Zabawy paluszkowe
https://www.madrybobas.pl/2019/04/aktywizujace-wierszyki-i-piosenki-dla.html

Lateralizacja, inaczej stronność ciała.

Wyraża się np. większą sprawnością ruchową prawych kończyn niż lewych, a także rejestrowaniem przez mózg większej liczby bodźców zmysłowych dochodzących z jednej strony ciała, która wynika z różnic w budowie  i funkcjach obu półkul mózgowych. Za określoną stronność jest odpowiedzialna przeciwległa półkula mózgu, a dominacja jednej ręki nad drugą, przy jednoczesnej ich koordynacji ruchowej, pozwala dziecku na osiągnięcie wysokiego stopnia sprawności.

Wyróżnia się lateralizację:

  • jednorodną – występuje, obserwujemy wyraźna przewaga jednej strony ciała nad drugą (np. lewostronność i prawostronność)
  • niejednorodną (skrzyżowaną) – nie ma wyraźnej dominacji jednej strony nad drugą. Istnieją różne kombinacje dominacji;
  • nieustaloną (słabą) – występuje u tzw. osób obustronnych, u których brak przewagi czynnościowej jednej strony nad drugą.  Np. w przypadku osoby posługującej się prawą i lewą ręką w jednakowym stopniu.

W 2 roku życia przejawy lateralizacji często słabną. Maluch wówczas uczy się chodzić, doskonali tę umiejętność, a właśnie ona angażuje obie półkule mózgowe. Po drugim roku życia lateralizacja zaczyna ponownie się rozwijać.

W celu wyznaczenia wzorca lateralizacji, przeprowadza się badanie dominacji ręki, nogi, oka i ucha.

Prawidłowo rozwijające się dziecko powinno wykazywać wyraźną preferencję jednej ręki, nogi, oka i ucha około czwartego roku życia

Bezpośrednimi skutkami przestawienia z lewej ręki na prawą są:

  • zaburzenia pamięci i koncentracji,
  • zaburzenia mowy
  • trudności w czytaniu i poprawnym pisaniu (dysleksja, dysortografia, dysgrafia).

płaczliwość, lękliwość, nadpobudliwość psychomotoryczna, ataki złości, jąkanie, moczenie nocne.

Ćwiczenia wspomagające rozwój koordynacji wzrokowo – ruchowej:

  • Metoda Kinezjologii Edukacyjnej Paula Dennissona

Rodzicu !

Bez codziennej, systematycznej zabawy i pracy z dzieckiem w domu nie będzie widocznych i znaczących postępów. To od Was zależy, czy wyposażycie swoje dziecko w umiejętności  i wiadomości niezbędne do podjęcia w przyszłości z sukcesami nauki szkolnej.

Linki do wykorzystania w zabawach wspierających rozwój dziecka

(zawsze należy dostosować do jego psychofizycznych możliwości):

  • Metody relaksacyjne

  • Zabawy z muzyką

  • Masaże ciała

http://zabawaprzedszkolaka.blogspot.com/2011/03/wierszyki-masazyki.html

http://zabawaprzedszkolaka.blogspot.com/2011/03/filmiki-wierszyki-masazyki.html

dociskanie części ciała piłeczkami, wałkami z wypustkami, rękawicą szorstką, ciepłymi i zimnymi przedmiotami itp.

opracowała:  Katarzyna Stefanowska

Skip to content